Het Aartsbisdom Utrecht

De eerste bisschop van Utrecht was Willibrord, die in 695 door paus Sergius II tot aartsbisschop van de Friezen werd gewijd, met Utrecht als standplaats. Zijn bekeringswerk werd voortgezet door latere missionarissen als Bonifatius, Lebuïnus en Ludger.

Tijdens invallen van de Noormannen werden de Utrechtse kerken verwoest, pas in 925 werd met bisschop Balderik de zetel van Willibrord weer bekleed. In de Middeleeuwen omvatte het bisdom Utrecht het grootste deel van West- en Noord-Nederland, het huidige Zuid-Nederland viel onder het bisdom Luik.

In 1559 werd het Aartsbisdom Utrecht opgericht, samen met vijf suffragaanbisdommen: Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen en Leeuwarden. Gezamenlijk vormden deze bisdommen een kerkprovincie. Het snel opkomende protestantisme en de Beeldenstorm van 1566 resulteerden onder meer in de Tachtigjarige oorlog met Spanje. Daaruit ontstond de Republiek der zeven verenigde Nederlanden, die overwegend protestants was. Het grondgebied van deze nieuwe republiek viel grotendeels samen met dat van het oude bisdom Utrecht. De calvinisten verboden het katholieke geloof en de Utrechtse bisdomzetel stond net als de andere vijf zetels leeg. Noord-Nederland was voor Rome een missiegebied geworden: de ‘Missio Hollandica’.

Bij het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 was het Aartsbisdom Utrecht één van de heropgerichte bisdommen. Joannes Zwijsen werd de nieuwe aartsbisschop, hij verbleef echter in Brabant. Hij werd opgevolgd door Andreas Schaepman. De jaren daarna kenmerkten zich door de snelle groei van de katholieke ‘zuil’, ook in het aartsbisdom. Zo wijdde aartsbisschop Henricus van de Wetering (1895-1929) tijdens zijn bisschopsleven meer dan honderd nieuwe kerkgebouwen.
In de Tweede Wereldoorlog maakte aartsbisschop Jan de Jong veel indruk met zijn verzet tegen de Duitse bezetters en de NSB. De waardering daarvoor bleek na de oorlog onder meer door zijn creatie tot kardinaal.

In 1956 werden de bisdommen Rotterdam en Groningen (sinds 2006 Groningen-Leeuwarden geheten) opgericht. De provincies Groningen, Leeuwarden en Drenthe behoren sindsdien niet meer tot het territorium van het aartsbisdom.
Sinds 2008 is Willem Jacobus kardinaal Eijk de 70ste opvolger van St. Willibrord op de zetel van Utrecht.

Meer lezen over de geschiedenis van het Aartsbisdom Utrecht? In de webwinkel is het boek ‘Dertienhonderd jaar bisdom Utrecht’ verkrijgbaar (€ 15 incl. verzendkosten).