In de Broederenkerk te Deventer is t/m 14 september 2025 de tentoonstelling ‘over… de boekenschat van de Deventer Broederenkerk’ te zien. De boekenschat van de Broederenkerk bestaat uit drie middeleeuwse handgeschreven boeken op perkament, gebonden in zeer bijzondere banden: de Lebuinuscodex, de Bernulphuscodex en de Ansfriduscodex. Een codex is de benaming voor een handschrift bijeengehouden in een boekband. De Lebuinuscodex dateert uit de 9de eeuw, de Bernulphuscodex uit de 10de eeuw en de Ansfriduscodex uit de 11de eeuw. De drie boeken behoren tot de oudste en mooiste die in Nederland worden bewaard. Er zijn wat de uitvoering betreft geen vergelijkbare codices in ons land bekend.

Zij zijn vervaardigd in de belangrijkste scriptoria (schrijfwerkplaatsen) van West-Europa. Vooral vanwege de rijkversierde en kostbare boekbanden worden zij gerekend tot de topstukken van de West-Europese boekproductie uit de 9de – 11de eeuw. De drie boeken zijn Deventer bezit en eigendom van de Broederenkerk, onderdeel van de parochie H. Lebuinus.

Alle drie de boeken zijn Evangelieboeken: de Lebuinuscodex omvat de vier Evangeliën (Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes), de Bernulphuscodex en de Ansfriduscodex geven Evangelieteksten gerangschikt naar de liturgische kalender. De boeken zelf zijn niet aanwezig in de tentoonstelling. Ze zijn wel te zien in het Museum Catharijneconvent in Utrecht, dat de boeken in bruikleen heeft gekregen. Dit museum biedt alle noodzakelijke condities om deze internationale topstukken op een verantwoorde wijze te kunnen bewaren en te tonen.

Er kan met recht gesproken worden van ‘Deventer boekenbezit’. Al in de 16de eeuw, en mogelijk ook al daarvoor waren de drie boeken in Deventer. Vanaf het einde van de 18de eeuw zijn de kostbaarheden in bezit van de Broederenkerk en haar voorganger, het kerkje in de Nieuwstraat. Het verhaal gaat dat de boeken rond 1860 zijn ‘ontdekt’ op de zolder van de pastorie, alwaar ze werden gebruikt als gewicht voor een trekmangel voor wasgoed. Een verhaal “te mooi om niet waar te zijn,” aldus de samenstellers van de expositie. De tentoonstelling vertelt en toont aan de hand van veertig grote platen (A0-formaat) het bijzondere verhaal over de drie codices. Ook is er een rijk geïllustreerde publicatie bij de tentoonstelling verschenen met aanvullende informatie over de boeken en hun geschiedenis, en over de Broederenkerk in de 19de eeuw. De publicatie (60 blz.) kost 3 euro en is verkrijgbaar bij de balie in de kerk.

De toegang tot de tentoonstelling en de kerk (Broederenstraat 18) is gratis. Openingstijden: wo-do 13-17 uur, vr-za 11-17 uur en op de zondagen 7 & 14 september: 12-17 uur. Iedere donderdag en vrijdag zijn er gratis rondleidingen in de tentoonstelling (start 14 uur, reserveren niet nodig).

Meer informatie: www.deventerboekenschat.nl

Foto boven: De boekenschat van de Deventer Broederenkerk (foto: Catharijneconvent Utrecht, Ruben de Heer)