September 2011

Vendelzwaaien

In augustus wist de schutterij St.Antonius uit Nieuw-Dijk de aandacht te trekken met haar schuttersfeest waarop een nieuw wereldrecord vendelzwaaien gevestigd werd; 1017 vendeliers uit België, Duitsland en Nederland zwaaiden tegelijk hun vendels.

In ons bisdom zijn er op veel plaatsen schutterijen, vooral in Gelderland, maar ook elders, zoals in Soest. De leden van de schutterijen zijn zich ervan bewust dat de schutterijen ooit ontstaan zijn om de eigen stad of het eigen dorp te beschermen tegen aanvallers van buiten. Vroeger kon de stedelijke overheid of de landsvorst de schutters oproepen als er gevaar dreigde. Tegenwoordig zijn de schutterijen vooral bekend door de schuttersfeesten die ze organiseren. Maar nog altijd voelen de schutters zich beschermers van de zwakkeren in de samenleving. Ze zijn er voor God en vaderland.

Deze schutterijen worden in onze tijd als folklore gezien. Als de leden van de schutterij trommelen en schieten, marcheren en vendelen, doen ze dat niet meer om hun stad of dorp te beschermen. Maar dat betekent niet dat de schutterijen in onze tijd geen betekenis meer zouden hebben. Het mooie is juist dat veel gebruiken van de schutterijen zo vol van betekenis zijn.

Ik had onlangs het voorrecht de Eucharistie te celebreren op het schuttersfeest van Nieuw-Dijk. Dertig mannen traden tijdens de Mis toe tot de Orde van Sint Sebastianus. Ze beloofden zich in te zetten voor God, voor een verenigd en christelijk Europa en voor het leven. Daarnaast beloofden ze elkaar en de orde te steunen. Trouw en dienstbaarheid zijn richtsnoer voor hun handelen. Als mensen beloven zich zo in te zetten en volgens deze waarden te leven, dan kunnen we daar alleen maar veel respect voor hebben, omdat ze een kostbare taak op zich nemen.

In september had ik het genoegen opnieuw een schuttersgilde te ontmoeten. De processie met de schrijn van Willibrord door de Utrechtse binnenstad werd opgeluisterd door de Fanfare Carolanka uit Montfoort en door het Sint Gangulphusgilde uit Huissen. Na de vespers die aansluitend aan de processie gebeden werd, lieten drie vendeliers van het Sint Gangulphusgilde op het plein voor de kathedraal het vendelen zien. Het zag er prachtig uit, ook al was het helaas in de stromende regen.

Het zwaaien met de vendels is betekenisvol. De vendeliers weten dat het een gebed is en een uitbeelding van de strijd tussen goed en kwaad die met Gods hulp gewonnen wordt. De eerste ronde van het vendelzwaaien is een aanmoediging voor de vendelier om te strijden voor recht en vrijheid en zich daarvoor ten volle in te zetten; tegelijk wordt de vendelier eraan herinnerd dat hij zijn knieën lenig moet houden om voor God te kunnen knielen en Gods zegen af te kunnen smeken. De tweede ronde is de eigenlijke strijd. In de derde ronde beeldt de vendelier uit dat de strijder de uitputting nabij is, bidt om de hulp van de patroonheilige van zijn schutterij en dan door het gebed komt tot de overwinning. Wat een prachtige verkondiging gaat van dit ritueel uit: wij zullen het kwade alleen dan weten te overwinnen, als we kunnen knielen voor God, ons ten volle inzetten en de hulp van God en van zijn heiligen vragen!

De tradities van de schutterijen zijn een voorbeeld van christelijke cultuur. Het is de moeite waard om je daarvoor in te zetten.