Februari 2019

Tien jaar Broeders van Sint Jan in Utrecht

Op zaterdag en zondag 2 en 3 februari jl. hebben de Broeders van Sint Jan gevierd dat ze tien jaar in Utrecht wonen en pastoraal actief zijn. Op genoemde zondag had ik mijn eerste publieke optreden na mijn knieoperatie. De H. Mis opdragen heb ik aan de pastoor, frère Ignatius Maria overgelaten. Dat was me nog teveel – ik loop immers buiten nog met één kruk. Maar ik heb wel de preek gehouden.

Na de H. Mis was er een receptie waarbij ook de burgemeester, Jan van Zanen, aanwezig was. Hij had op zijn naam een woordspeling in de eerste zin van zijn toespraak: “Jan komt de Broeders van Sint Jan feliciteren.” Hij zei onder meer dat ook het openbaar bestuur van Utrecht het vertrek van religieuzen (de Franciscanen uit Utrecht en de zusters van Maria Magdalena Postel uit Vleuten) betreurde. Daarom was hij blij hier een enthousiaste groep van jonge broeders aan te treffen.

In mijn toespraak tijdens de receptie heb ik gememoreerd dat ik aanwezig was bij de komst van de broeders in Nederland. Dat was op een ijzige zondag met regen en harde wind in november 1986, toen een vriend van mij werd geïnstalleerd als pastoor van de St. Martinuskerk in Maastricht-Wyck, de grote neogotische kerk op de oostelijke Maasoever, waar het beeld van de Zwarte Christus wordt vereerd. De broeders startten toen met een communauteit in de grote pastorie van de parochie. Ik was toen zelf nog een beginnend kapelaantje in Venlo-Blerick.

De priesters van het bisdom Roermond moesten wel wennen aan het grijze habijt van de broeders, een teken overigens van hun streven om de gelofte van armoede in alle opzichten gestand te doen. De priesters van het bisdom dachten dat de grijze kleur van hun habijt ermee te maken had dat hun spiritualiteit een kruising was tussen die van de Benedictijnen met hun zwarte habijt en die van de Dominicanen met hun witte habijt. Ach, bisdompriesters (onder wie ook ik), die hebben van religieus leven gewoon geen klap verstand.

Tegenwoordig weet ik beter. Als aartsbisschop van Utrecht kreeg ik ook een communauteit van de broeders onder mijn hoede in het retraitecentrum Leuvenheim (dit is een dorp op de grens tussen de Veluwezoom en de IJsselvallei, even ten zuiden van Zutphen). Ik ben me toen gaan verdiepen in hun specifieke charisma. En dat is allerminst een ‘compromis’ tussen Benedictijns of Dominicaans leven. De Broeders van Sint Jan hebben een heel mooi en uniek charisma.

Hun charisma houdt in dat zij Christus willen navolgen naar het voorbeeld van de heilige Johannes, de jongste apostel en evangelist, die vervolgd werd vanwege de verkondiging van het Evangelie en daarom stierf rond het jaar 100 als balling op het eiland Patmos. Johannes wordt wel de filosoof en tegenwoordig ook vaak de theoloog onder de evangelisten genoemd: hij belicht de diepere waarheid die gelegen is in de feiten uit Jezus’ aardse leven en in Zijn woorden. Jezus is de Waarheid in Persoon. Hij, Gods Zoon, openbaart ons God van binnenuit.

Dit staat de broeders van Sint Jan ook voor ogen: de waarheid in Christus uit te dragen, welke moeilijkheden ze daarbij ook ondervinden in onze hyper-geseculariseerde wereld. Daarbij maken ze ook dankbaar gebruik van de filosofie van Aristoteles, die door de heilige Thomas van Aquino in het katholieke denken is opgenomen. Met deze filosofie kunnen ze de ogen openen voor de waarheid in Christus van mensen wier ogen van de ziel door het verwarde denken in de huidige samenleving troebel zijn geworden.

Ik heb de broeders tien jaar geleden gevraagd vanuit Leuvenheim naar Utrecht te komen, omdat ik ervan overtuigd was dat dit specifieke mooie charisma in Utrecht, bovendien een studentenstad, beter tot zijn recht zou komen dan in het afgelegen Leuvenheim. In deze verwachting ben ik niet beschaamd, integendeel zelfs, de vruchten van hun werk in de H. Gerardus Majellaparochie en de H. Thomas van Aquino studentenparochie hebben mijn verwachtingen overtroffen.

De broeders voelen zich ook thuis in Utrecht. Ze hebben het ook ontdekt: ‘Utereg me stadsie’, dat is zo gek
nog niet.