September 2022

Reliekenprocessies: pure folklore of tradities met een diepe zin?

Op verschillende plaatsen vinden in ons land processies met relieken plaats. Voorbeelden daarvan zijn de Heiligdomsvaart in Susteren, die dit jaar voor het 575ste jaar werd gehouden en de St. Plechelmusprocessie te Oldenzaal. De officiële datum voor het feest van Sint Plechelmus is 14 juli, maar het wordt één week voor het begin van de basisschoolvakantie gevierd. Bij deze gelegenheid wordt het prachtige borstbeeld van hem, dat zijn schedel bevat, in een plechtige processie rondgedragen.

Reliekenprocessies zijn volstrekt geen folklore, maar hebben een essentiële band met ons geloof in Christus. Relieken zijn vaak lichamelijke overblijfselen van heiligen, meestal stukjes bot of grotere delen van het skelet of soms het complete skelet. Wat betekent het dat ze heiligen zijn? Dit houdt in dat hun ziel al bij God in de hemel is en aan het eind van de tijd bij de verrijzenis van het lichaam daarmee weer verbonden zal worden, zodat zij kunnen opstaan tot het eeuwige leven bij God. De katholieke verering van de relieken van heiligen hangt dan ook nauw samen met ons geloof in de verrijzenis naar ziel en lichaam op het einde der tijden, die Jezus door Zijn dood aan het kruis en Zijn verrijzenis voor ons mogelijk heeft gemaakt.

Tijdens een processie met relieken is het altijd mogelijk om tot één of meer van de betrokken heiligen te bidden dat zij voor ons een bijzondere voorspraak zijn, opdat God ons een gunst verleent. Maar het belangrijkste van de reliekenprocessie is het gebed tot de desbetreffende heiligen om hun voorspraak dat wij hen voor onze navolging van Christus tot voorbeeld nemen.

In het bijzonder kunnen wij in onze tijd inspiratie putten uit het voorbeeld en de spiritualiteit van de Ierse en Engelse monniken die ons als eersten Christus en Zijn Evangelie leerden kennen. De heilige Plechelmus, afkomstig uit Ierland, is één van die eerste geloofsverkondigers. Bij de heiligdomsvaart in Susteren worden onder meer de relieken meegedragen van de heilige Albericus van Utrecht, die in 777 de vierde bisschop op de Utrechtse bisschopszetel werd. Waarschijnlijk was hij een Engelsman, afkomstig uit York.

Hun liefde voor Jezus was zo groot dat zij bereid waren familie en vaderland te verlaten om Hem te volgen. Evenals onder meer de heilige Willibrordus en de heilige Bonifatius besloten zij vanuit de Engels-Ierse benedictijner spiritualiteit, waarin zij waren gevormd, naar het vasteland van Europa te gaan om daar Christus en Zijn Evangelie te verkondigen. Deze spiritualiteit hield in dat zij Jezus zo letterlijk mogelijk wilden navolgen. Net als Hij wilden ze een ‘peregrinus’, een pelgrim of vreemdeling zonder een vaste woon- of verblijfplaats zijn om onze steden en dorpen te bezoeken en ons met Hem vertrouwd te maken.

Ze leerden ons te geloven in een God die liefde is en voor iedereen, ook de armen en de onderworpenen, een boodschap heeft. Ze brachten hen af van het geloof in Wodan, die mensenoffers eiste, maar leerden hen de ware God kennen die geen mensenoffers vraagt, maar in zijn mens geworden zoon Jezus zelf het offer heeft gebracht om ons te verlossen van het kwaad dat wij hebben begaan.

Ze deden dat zonder te kunnen terugvallen op grote structuren, zoals dat in onze tijd opnieuw het geval is. En ze deden dat als vreemdelingen te midden van een hen onbekend volk. Onze voorouders bejegenden hen dikwijls met afwijzing en geweld. Ook wij als christenen in de huidige geseculariseerde cultuur kunnen ons wel eens vreemdelingen voelen en worden door menigeen als zodanig aangekeken. Het is daarom voor ons dubbel belangrijk ons te laten inspireren door die heiligen die ons als eersten het geloof hebben gebracht. Uit hun spiritualiteit kunnen ook wij de kracht putten om evenals zij daadwerkelijk en openlijk volgelingen van Christus en daarmee ‘vreemdelingen’ te durven zijn in de huidige geseculariseerde, antichristelijke en antikerkelijke cultuur.

Een processie met hun relieken is dan ook volstrekt geen folklore, maar een traditie met een diepe zin.