April 2013

Mijn eerste conclaaf

Toen ik ruim een jaar geleden door paus Benedictus XVI tot kardinaal werd gecreëerd, kon ik niet bevroeden dat ik al zo snel een conclaaf zou meemaken. Na zijn vertrek uit het Vaticaan naar Castel Gandolfo voelden veel katholieken zich verweesd. Op ons kardinalen lag de taak om zo snel mogelijk een nieuwe paus te kiezen.

Het conclaaf kon echter niet zomaar beginnen. Er is een reglement dat voorschrijft dat er vóór het begin van het conclaaf algemene congregaties (vergaderingen) plaatsvinden, waaraan alle kardinalen deelnemen, ook zij die ouder dan tachtig jaar zijn en daarom niet meer aan het conclaaf kunnen deelnemen, omdat ze niet langer kiesgerechtigd zijn. Deze algemene congregaties waren echt nodig. Tweederde van alle kardinalen was benoemd door paus Benedictus XVI. Er zaten dus heel wat ‘groentjes’ tussen, onder wie ikzelf, van wie velen elkaar nauwelijks kenden. Tijdens de vergaderingen en vooral tijdens de koffiepauzes was er volop gelegenheid de anderen te leren kennen.

Alle aanwezige kardinalen kregen de gelegenheid om aan te geven hoe zij aankijken tegen de huidige stand van zaken in de Kerk en ook wat zij zagen als de belangrijkste opgaven voor de nieuwe paus. Daarbij brachten de aanwezige kardinalen zoveel ideeën bij elkaar dat een oudere en wijze, maar niet meer kiesgerechtigde kardinaal verzuchtte: “Om te realiseren wat jullie allemaal hebben bedacht, zijn wel twee pontificaten nodig.” Hoe dan ook, wat naar voren werd gebracht, schetste een boeiend beeld van de stand van zaken in de Kerk over de hele wereld.

Er was nog een reden waarom het conclaaf nog geen aanvang kon nemen: over het begin ervan kan pas een besluit worden genomen als alle kiesgerechtigde kardinalen aanwezig zijn. Dagenlang ontbrak de kardinaal-aartsbisschop van Saigon (Vietnam) en was hij ook niet bereikbaar. Blijkbaar was hij ergens in het achterland buiten bereik van mobiele telefoon en internet. Hij kwam pas op de vierde dag van de algemene congregaties opdagen en werd met luid applaus – en wellicht ook enig ongeduld – begroet. Toen kon pas de beslissing worden genomen om het conclaaf te laten beginnen op 12 maart jl.

Het conclaaf heeft op mij een onuitwisbare indruk gemaakt. Ik mag rustig zeggen dat het één van de meest indrukwekkende ervaringen was in mijn leven, vergelijkbaar bijvoorbeeld tot op zekere hoogte met de dag van de priesterwijding. Op de eerste dag was er ‘s morgens een plechtige Eucharistieviering in de St. Pieters-basiliek, waarin werd gebeden om Gods zegen over de pauskeuze. ‘s Middags gingen we in processie van de Paulinische kapel in het apostolisch paleis in het Vaticaan, waar zich ook het privéappartement van de paus bevindt, naar de Sixtijnse kapel onder het zingen van de litanie van alle heiligen. Hieraan waren in het bijzonder de namen van heilig verklaarde pausen toegevoegd. We baden op hun voorspraak om de bijstand van de Heilige Geest. De Kerk heeft een goddelijke en een menselijke kant. De kardinalen zijn mensen die proberen die kandidaat aan te wijzen van wie zij in geweten overtuigd zijn dat die ook door God is gewild. Dit beloven zij ook plechtig elke keer vlak voordat zij hun stem uitbrengen. Het is echter de Heilige Geest die hen bij deze keuze moet leiden. Het conclaaf is dan ook op de eerste plaats een biddende aangelegenheid.

Na het betreden van de Sixtijnse kapel legden alle honderdvijftien kiesgerechtigde kardinalen met de hand op het Evangelie de eed af dat zij geheimhouding zouden betrachten met betrekking tot de stemmingen in het conclaaf. Die avond was er al een eerste stemronde. Het tellen van de uitgebrachte stemmen was uiteraard zeer spannend.

Aan het einde van de tweede dag werd bij de vijfde stemronde kardinaal Bergoglio, de aartsbisschop van Buenos Aires, gekozen tot de nieuwe paus. Onvergetelijk was het moment waarop hij als paus Franciscus op de centrale loggia van de Sint-Pieter verscheen. Ondanks het koude, winderige en regenachtige weer had zich een grote massa mensen verzameld en dat terwijl er op dat moment geen zekerheid bestond dat er al een nieuwe paus zou zijn gekozen.

Met groot enthousiasme is de nieuwe stadhouder van Christus op aarde onthaald. Het komt er nu op aan om voor hem te blijven bidden dat de Heilige Geest hem constant bijstaat. Diens bijstand hij heel hard nodig, vooral bij het realiseren van zijn belangrijkste opdracht: de nieuwe evangelisatie van deze wereld.