Oktober 2014

Wat kunnen we verwachten van de Bisschoppensynode?

Of het nu gaat om positieve of minder positieve berichten, gezegd moet worden dat de Katholieke Kerk de aandacht aardig weet vast te houden. Al sinds vorig jaar is er een ruime media-aandacht voor de Buitengewone Bisschoppensynode, die van 5 t/m 19 oktober in Rome wordt gehouden. Wat zal het resultaat zijn van deze synode? Zal nu eindelijk de leer van de Kerk wat betreft huwelijk en seksualiteit worden aangepast aan de huidige tijdgeest? Ik wil mensen niet teleurstellen, maar wel waarschuwen tegen overspannen verwachtingen.

Het hoeft geen betoog dat de leer van de Kerk inzake huwelijk en gezin geen brede acceptie vindt in de samenleving, zeker niet de Westerse, en helaas ook niet onder katholieken. Dit kan ons overigens niet verwonderen. De huidige cultuur is door en door individualistisch. Er zijn geen religies of levensbeschouwingen meer die door iedereen worden gedeeld. Het individu kan en moet hierin zijn eigen keuzes maken en realiseren. Of iemand trouwt of met een ander ongehuwd samenwoont, of hoe tegen het huwelijk en seksualiteit wordt aangekeken, moet het individu zelf bepalen. Kortom, het huwelijk is geen instituut en seksualiteit is geen fenomeen waar de samenleving of de Kerk iets over te zeggen hebben.

De Kerk ziet het huwelijk daarentegen als een instituut dat God met de schepping van de mens heeft ingesteld. Het huwelijk valt daarom onder het natuurrecht, dat wil zeggen de fundamentele morele normen die uit de ordening van de schepping voortvloeien. De fundamentele elementen ervan worden in de Heilige Schrift vermeld. Niemand – ook de paus niet – heeft de bevoegdheid om de essentie van het huwelijk te wijzigen of aan te passen aan de heersende opvattingen van het moment.

De Kerk heeft met haar leer over het huwelijk en het gezin de Romeins-Griekse samenleving van de eerste eeuwen van onze jaartelling die er niets van moest hebben en er zich met man en macht tegen verzette, weten om te vormen tot een christelijke samenleving. Haar opdracht is niet haar leer, verworteld in de scheppingsordening en de goddelijke openbaring, aan te passen aan de heersende cultuur. Integendeel, het is haar opdracht de bestaande cultuur die zij op een bepaalde plek en in een bepaald tijdsbestek aantreft, te verchristelijken.

De hele serie aan besprekingen en consultatierondes heeft niet tot doel de leer van de Kerk aan te passen aan de heersende cultuur, maar te zoeken naar een antwoord op de prangende vraag: hoe kan de Kerk door een adequaat huwelijks- en gezinspastoraat mensen in onze tijd overtuigen van haar leer en brengen tot een echt christelijke levenswandel op het gebied van huwelijk en gezin?

Dat diverse verwachtingen worden uitgesproken, reëel of minder reëel, hoeft ons evenmin te verwonderen. Dat was bij alle concilies en alle andere Bisschoppensynodes het geval en dat zal wel altijd zo blijven. Omdat veel van die verwachtingen in het verleden niet zijn bewaarheid, hoeft het geen verbazing te wekken dat dit ook bij de huidige synode het geval zal zijn.

Eén ding mag bij voorbaat duidelijk zijn. De Buitengewone Bisschoppensynode die op zondag 5 oktober is begonnen, zal niet tot definitieve conclusies leiden. Zoals gezegd is de Buitengewone Bisschoppensynode slechts een onderdeel van een hele keten aan overlegmomenten. Een collega-kardinaal vergeleek het geheel met een symfonie. Het consistorie (bijeenkomst van kardinalen) in februari van dit jaar was slechts de ouverture. Deze Buitengewone Synode is het eerste deel. Of dit allegro, vivace wordt of andante, wellicht lento, daar valt op het moment dat ik dit schrijf, de dag waarop de synode met een pontificale Eucharistieviering door de Heilige Vader is geopend, nog niets te zeggen. Daarna volgt het tweede grote deel, de Gewone Bisschoppensynode in oktober 2015. Het slotakkoord, de finale, wordt gecomponeerd door de Heilige Vader.

Wanneer dit slotakkoord klinkt, zijn we enkele jaren verder. Ook dat kan niemand verbazen. Het is me ook nogal een onderwerp, huwelijks- en gezinspastoraat in deze tijd. Maar wij hebben vanmorgen in de St. Pietersbasiliek de Heilige Geest gebeden dat Hij de synode leidt en de deelnemers ervan ingeeft welke wegen vruchtbaar zijn voor een adequaat huwelijks- en gezinspastoraat in de huidige cultuur.