Juni 2025
Hoogtepunt uit het leven van een kardinaal: het conclaaf
Iedereen heeft zo van die hoogtepunten in het leven, van die onvergetelijke vreugdevolle gebeurtenissen, die een onuitwisbare indruk in het geheugen achterlaten. Die heb ik ook en het zal niemand verbazen dat één van die hoogtepunten het conclaaf van 7 tot 8 mei dit jaar is geweest.
Op Tweede Paasdag kwam het droevige bericht dat paus Franciscus overleden was. Ik wist gelijk dat de weken daarna er heel anders uit zouden zien dan in de agenda gepland stond. Mijn secretaresse moest heel wat afspraken afzeggen en uiteindelijk bleek dat ik een hele maand in Rome zou verblijven.
Het feitelijk conclaaf betreft die twee dagen in mei. Met de stemmingen waren de kardinalen er snel uit. Al bij de vierde stemming werd kardinaal Prevost tot paus gekozen. Maar daar ging een hele periode aan vooraf van voorbereidende algemene vergaderingen en diverse gesprekken met individuele kardinalen en groepen kardinalen. Dat begon de dag na het overlijden van paus Franciscus. Twee dagen daarna ging ik al naar Rome. En drie dagen na de inauguratie van de nieuwe paus Leo XIV reisde ik pas weer naar huis.
Aanvankelijk zou ik de dag na de uitvaartplechtigheid van paus Franciscus, op zondag 27 april, naar Rome reizen om deel te nemen aan de Nationale Bedevaart in het kader van het Heilig Jaar van de Hoop. Het hoogtepunt daarvan heb ik nog meegemaakt: de processie over de Via della Conciliazione naar de Heilige Deur van de Sint-Pietersbasiliek. Aansluitend hadden we daar in de apsis een Eucharistieviering.
De voorbereidende vergaderingen op het conclaaf zijn buitengewoon belangrijk. Paus Franciscus heeft ook veel kardinalen gekozen afkomstig uit de zogeheten ‘periferie’, dat wil zeggen van weinig bekende bisdommen in afgelegen delen van de wereld. Dat was een goede zaak, want het is belangrijk dat bij het kiezen van de opvolger van de apostel Petrus de hele Wereldkerk zo goed mogelijk vertegenwoordigd is.
Maar we moesten elkaar natuurlijk wel leren kennen. En dat gebeurde tijdens die voorbereidende vergaderingen. Iedere kardinaal kreeg daarbij de gelegenheid om iets te zeggen over wat hij belangrijk vond voor het volgende pontificaat, over wat hij de nieuwe paus aan advies zou willen meegeven. Daardoor leerden wij elkaar kennen. Dat gebeurde uiteraard ook tijdens de koffiepauzes en de maaltijden.
De stemmingen in het conclaaf kunnen niet worden vergeleken met die in een parlement. Elke kardinaal deponeert zijn stembiljet in een kelk op het altaar van de Sixtijnse Kapel. Daarbij moet hij een formule uitspreken die erop neerkomt dat hij in geweten ervan overtuigd is dat de kandidaat op wie hij stemt ook daadwerkelijk door God als opvolger van Sint Petrus is gewild. Dat is een intens beroep op het geweten van de kardinaal.
Bovendien is het conclaaf een biddende aangelegenheid. ‘s Morgens op de dag dat het conclaaf begint, vieren de kardinalen in de Sint Pieter een Heilige Mis waarin uitdrukkelijk wordt gevraagd om de verlichting door de Heilige Geest bij het uitbrengen van hun stem. Wanneer de kardinalen dan ‘s middags in processie de Sixtijnse Kapel binnentrekken, zingen zij de litanie van alle heiligen. Ook onder het stemmen wordt gebeden tot de Heilige Geest.
Vlak voor de eerste stemming wordt een geestelijke meditatie gehouden. Die duurde dit keer wel twee uur. Daardoor verscheen de zwarte rook na de eerste stemming op de eerste avond zo laat. Journalisten begon al te speculeren: hebben ze daar mot gekregen met elkaar in die Sixtijnse Kapel? Het was ook een vraag die ik kreeg bij de persconferentie nadat de verkiezing van paus Leo XIV bekend was gemaakt. Maar ik had gelukkig een goede verklaring: we waren begonnen met een wel heel lange meditatie.
Paus Leo draagt weer de mozetta, de rode schoudermantel die de pausen tot aan Franciscus hebben gedragen. Dit is door velen zeer gewaardeerd. Ook zijn veel mensen blij met de naam Leo, die de nieuwe paus heeft gekozen. Daarmee brengt hij zijn bewondering tot uiting voor paus Leo XIII (1878-1903), die de eerste grote encycliek schreef over de sociale leer van de Kerk en die de orde van de augustijnen, waar de nieuwe paus toe behoort, edelmoedig heeft ondersteund.