Oktober 2022
Geloofsoverdracht door catechese: alle zeilen bijzetten
Catechese kan het beste plaatsvinden in de parochie. De katholieke scholen – zeker in Nederland – zijn zeer geseculariseerd. De meeste leerkrachten gaan niet meer naar de kerk. Wat de mens niet heeft, kan hij ook niet geven en dat geldt tevens voor het geloof.
De terugkeer van de catechese in de parochies betekent een terugkeer naar de catechese zoals die wordt bedoeld met het oorspronkelijke Griekse woord waarvan zij is afgeleid, namelijk ‘katèchein’ [κατηχεǐν]. Deze term wordt ook in het Nieuwe Testament gebruikt (zie Gal. 6,6; Lc. 1,4; Hand. 18,25). Het is een mondeling onderricht, door persoonlijk contact. Een onderricht dat niet alleen kennis overdraagt, maar een levend geloof, een persoonlijk gebedsleven, een levende relatie met Christus.
Het moet gaan om een geestelijke catechese, gegeven door mensen die zelf door de Heilige Geest geleid worden. Alleen deze mensen kunnen anderen (jongeren) ook brengen tot een leven geleid door de Heilige Geest. Catechese vindt in de parochie plaats in nauwe samenhang met de liturgische vieringen.
Voor jonge kinderen wordt catechese vaak gegeven tijdens de Liturgie van het Woord van de Eucharistie. De voorbereiding op de sacramenten vindt vaak plaats na de zondagse Eucharistieviering. Het grote voordeel is dat de kinderen of jongeren (en ook hun ouders) deelnemen aan de Eucharistieviering. Toen ik midden jaren tachtig godsdienstles gaf op scholen, sprak ik over de sacramenten bij kinderen die nooit in de kerk kwamen en daarom geen voorstelling hadden van wat ik hen probeerde te leren.
Voor alle duidelijkheid: ik wil niet zeggen dat godsdienstonderwijs op school geen waarde heeft. Zelf ben ik overtuigd katholiek geworden door catechese in de eerste klas van de lagere school ter voorbereiding op de eerste heilige communie. Maar die werd gegeven door een vrouw die zelf een overtuigde en vurige katholiek was. Niet alle leraren waren zo. Kinderen merken dit heel snel. Dit neemt niet weg dat godsdienstonderwijs op school, mits gegeven volgens de kerkelijke leer, van grote aanvullende waarde kan zijn voor de catechese in de parochie.
Teneinde goede parochiecatechese mogelijk te maken, is het Aartsbisdom Utrecht in 2016 gestart met een driejarige opleiding voor de vorming van catecheten. Gelukkig melden zich elk jaar weer nieuwe, ook jongere kandidaten. Zij zijn voor de priesters een grote steun bij de catechese voor eerste communicanten en vormelingen, voor de doopvoorbereiding van ouders en volwassenencatechese.
Een goede methode voor de volwassenencatechese, zeker voor mensen die nauwelijks iets van het christelijk geloof weten, is de Alpha-cursus. Deze cursus is geschreven door de anglicaanse priester Nicky Gumbel. Hij vroeg zich af hoe hij zijn parochie in het centrum van Londen kon revitaliseren. Daartoe ontwikkelde hij de Alpha-cursus. Het is een boek waarin op zeer eenvoudige wijze wordt uitgelegd wie Jezus is, dat we Hem kennen via de Heilige Schrift, wat de Heilige Schrift is en een aantal andere basale elementen van het christelijk geloof, zoals de Goddelijke Drie-Eenheid. De bedoeling is dat er bij elke bijeenkomst een hoofdstuk wordt behandeld. Dit wordt voorafgegaan door een gezamenlijke maaltijd, waardoor ook wordt gewerkt aan de opbouw van een christelijke gemeenschap. Door het geven van deze cursussen is hij erin geslaagd om zijn parochie weer nieuw leven in te blazen. Al spoedig is er van de Alpha-cursus een katholieke variant ontwikkeld.
Daarnaast organiseert het Aartsbisdom Utrecht huwelijksvoorbereiding. Deze bestaat uit een aantal avonden waarin de betekenis van het huwelijk en het sacrament van het huwelijk aan de hand van de theologie van het lichaam van paus Johannes Paulus II worden uitgelegd. Tevens zijn er enkele avonden waarop ervaren echtparen de huwelijkskandidaten voorbereiden op de moeilijkheden die ze in hun huwelijksleven kunnen tegenkomen en hoe ze daarmee kunnen omgaan. Deze cursussen worden gegeven op regionaal niveau op diverse plaatsen in het aartsbisdom, omdat de afzonderlijke parochies te weinig huwelijken hebben om een huwelijkscursus te realiseren. Het is de bedoeling dat de eerste huwelijksvoorbereiding op regionaal niveau plaatsvindt in de herfst van dit jaar.